Magnitler asyrlar boýy adamyň hyýalyny özüne çekýän haýran galdyryjy zatlar.Gadymy greklerden häzirki zaman alymlaryna çenli adamlar magnitleriň işleýşi we köp ulanylyşy bilen gyzyklandy.Hemişelik magnitler, daşarky magnit meýdany bolmadyk ýagdaýynda-da magnit häsiýetlerini saklaýan magnitiň bir görnüşidir. Biz hemişelik magnitleriň we magnit meýdanlarynyň, şol sanda olaryň düzümini, häsiýetlerini we ulanylyşyny öwreneris.
Bölüm 1: Magnit näme?
Magnitizm, beýleki materiallary magnit meýdany bilen çekmäge ýa-da yzyna gaýtarmaga mümkinçilik berýän käbir materiallaryň fiziki häsiýetine degişlidir.Bu materiallaryň magnit ýa-da magnit häsiýetleri bar diýilýär.
Magnit materiallar, aýratyn atomlaryň magnit meýdanlarynyň deňleşýän mikroskopiki sebitleri bolan magnit domenleriniň bolmagy bilen häsiýetlendirilýär.Bu domenler dogry sazlananda, materialyň daşynda ýüze çykyp boljak makroskopiki magnit meýdany döredýärler.
Magnit materiallary iki kategoriýa bölüp bolar: ferromagnit we paramagnetik.Ferromagnit materiallar güýçli magnit bolup, demir, nikel we kobalt öz içine alýar.Daşarky magnit meýdany bolmasa-da, magnit häsiýetlerini saklap bilýärler.Paramagnetiki materiallar, beýleki tarapdan, gowşak magnitli we alýumin we platina ýaly materiallary öz içine alýar.Diňe daşarky magnit meýdanyna sezewar bolanda magnit häsiýetlerini görkezýärler.
Magnitizmiň gündelik durmuşymyzda köp sanly amaly goşundylary bar, şol sanda elektrik hereketlendirijilerinde, generatorlarynda we transformatorlarynda.Magnit materiallar gaty diskler ýaly maglumatlary saklaýan enjamlarda we magnit-rezonans tomografiýasy (MRI) ýaly lukmançylyk şekillendiriş tehnologiýalarynda hem ulanylýar.
2-nji bölüm: Magnit meýdanlary
Magnit meýdanlary magnetizmiň esasy tarapy bolup, magnitiň ýa-da magnit güýjüniň tapylyp bilinýän tok geçiriji siminiň töweregini suratlandyrýar.Bu meýdanlar görünmeýär, ýöne olaryň täsirini magnit materiallarynyň hereketi ýa-da magnit we elektrik meýdanlarynyň täsiri arkaly synlamak bolýar.
Magnit meýdanlary elektronyň simdäki akymy ýa-da atomda elektronyň aýlanmagy ýaly elektrik zarýadlarynyň hereketi bilen döredilýär.Magnit meýdanynyň ugry we güýji bu zarýadlaryň ugry we hereketi bilen kesgitlenýär.Mysal üçin, magnit meýdany polýuslarda iň güýçli we merkezde iň gowşak, meýdanyň ugry demirgazyk polýusdan günorta polýusa çenli.
Magnit meýdanyň güýji adatça tesla (T) ýa-da gauss (G) birliklerinde ölçelýär we sag tarapyň başam barmagy görkezilen bolsa, meýdanyň ugruny sag tarapdaky düzgün bilen düşündirip bolýar. tokyň ugry, şonda barmaklar magnit meýdanyna tarap egiler.
Magnit meýdanlarynda hereketlendirijilerde we generatorlarda, magnit-rezonans tomografiýa (MRI) maşynlarynda we gaty diskler ýaly maglumat saklaýyş enjamlarynda köp sanly amaly programmalar bar.Şeýle hem, bölejik tizlendirijilerinde we magnit göteriş otlylarynda dürli ylmy we in engineeringenerçilik goşundylarynda ulanylýar.
Magnit meýdanlarynyň özüni alyp barşyna we häsiýetlerine düşünmek, elektromagnitizm, kwant mehanikasy we materiallar ylmy ýaly köp ugurlar üçin zerurdyr.
3-nji bölüm: Hemişelik magnitleriň düzümi
"Hemişelik magnit materialy" ýa-da "hemişelik magnit materialy" diýlip hem atlandyrylýan hemişelik magnit, adatça ferromagnit ýa-da ferrimagnit materiallaryň birleşmesinden durýar.Bu materiallar wagtyň geçmegi bilen yzygiderli magnit effektini döretmäge mümkinçilik berýän magnit meýdanyny saklamak ukyby üçin saýlanýar.
Hemişelik magnitlerde ulanylýan iň köp ýaýran ferromagnit materiallar, magnit häsiýetlerini gowulandyrmak üçin beýleki elementler bilen garylyp bilinýän demir, nikel we kobaltdyr.Mysal üçin, neodiý magnitleri neodiumdan, demirden we bordan emele gelýän seýrek toprakly magnitiň bir görnüşi, samarium kobalt magnitleri bolsa samarium, kobalt, demir we misden durýar.
Hemişelik magnitleriň düzümine, ulanyljak temperatura, magnit meýdanynyň islenýän güýji we ugry we göz öňünde tutulan amaly ýaly faktorlar täsir edip biler.Mysal üçin, käbir magnitler ýokary temperatura garşy durmak üçin döredilip bilner, beýlekileri belli bir ugurda güýçli magnit meýdany öndürmek üçin döredilip bilner.
Esasy magnit materiallaryndan başga-da, hemişelik magnitler poslamagyň ýa-da zeper ýetmeginiň öňüni almak üçin örtükleri ýa-da gorag gatlaklaryny, şeýle hem dürli programmalarda ulanmak üçin aýratyn şekilleri we ululyklary döretmek üçin şekillendiriş we işlemegi öz içine alyp biler.
4-nji bölüm: Hemişelik magnitleriň görnüşleri
Hemişelik magnitleri, düzümine, magnit aýratynlyklaryna we önümçilik prosesine baglylykda birnäçe görnüşe bölmek mümkin.Ynha, hemişelik magnitleriň umumy görnüşleri:
1.Nodimiý magnitleri: Bu seýrek ýer magnitleri neodimiýadan, demirden we bordan durýar we hemişelik magnitleriň iň güýçli görnüşidir.Magnit energiýasy ýokary we hereketlendirijiler, generatorlar we lukmançylyk enjamlary ýaly dürli programmalarda ulanylyp bilner.
2.Samarium kobalt magnitleri: Bu seýrek ýer magnitleri samariýden, kobaltdan, demirden we misden durýar we ýokary temperatura durnuklylygy we poslama garşylygy bilen tanalýar.Aerokosmos we goranmak ýaly programmalarda we ýokary öndürijilikli hereketlendirijilerde we generatorlarda ulanylýar.
3.Ferrit magnitleri: Keramiki magnitler diýlip hem atlandyrylýan ferrit magnitler demir oksidi bilen garylan keramiki materialdan durýar.Olaryň seýrek ýer magnitlerinden has pes magnit energiýasy bar, ýöne has elýeterli we gürleýjiler, hereketlendirijiler we sowadyjy magnitler ýaly programmalarda giňden ulanylýar.
4.Alniko magnitleri: Bu magnitler alýumin, nikel we kobaltdan durýar we ýokary magnit güýji we temperatura durnuklylygy bilen tanalýar.Olar köplenç datçikler, metrler we elektrik hereketlendirijileri ýaly önümçilik programmalarynda ulanylýar.
5.Baglanan magnitler: Bu magnitler magnit poroşokyny baglaýjy bilen garyşdyryp, çylşyrymly şekillere we ululyklara öndürilip bilner.Olar köplenç datçikler, awtoulag bölekleri we lukmançylyk enjamlary ýaly programmalarda ulanylýar.
Hemişelik magnit görnüşini saýlamak, zerur magnit güýjüni, temperaturanyň durnuklylygyny, bahasyny we önümçilik çäklendirmelerini öz içine alýan amaly talaplara baglydyr.
5-nji bölüm: Magnitler nähili işleýär?
Magnitler beýleki magnit materiallary ýa-da elektrik toklary bilen täsirleşýän magnit meýdany döretmek arkaly işleýär.Magnit meýdany, magnit güýjüni döredýän mikroskopik demirgazyk we günorta polýuslar bolan materialdaky magnit pursatlarynyň deňleşmegi bilen döredilýär.
Bar magnit ýaly hemişelik magnitde magnit pursatlary belli bir ugra deňleşdirilýär, şonuň üçin magnit meýdany polýuslarda iň güýçli we merkezde iň gowşakdyr.Magnit materialyň ýanynda ýerleşdirilende, magnit meýdany materiallara täsir edýär ýa-da magnit pursatlarynyň ugruna baglylykda ony özüne çekýär ýa-da yzyna gaýtaryp berýär.
Elektromagnitde magnit meýdany sim rulonyndan akýan elektrik togy bilen döredilýär.Elektrik togy tok akymynyň ugruna perpendikulýar bolan magnit meýdany döredýär we magnit meýdanynyň güýjüni rulondan akýan tok mukdaryny sazlamak arkaly dolandyryp bolýar.Elektromagnitler hereketlendirijiler, gürleýjiler we generatorlar ýaly programmalarda giňden ulanylýar.
Magnit meýdanlary bilen elektrik toklarynyň özara täsiri generatorlar, transformatorlar we elektrik hereketlendirijileri ýaly köp tehnologiki amaly üçin esas bolup durýar.Mysal üçin, generatorda magnitiň sim rulonynyň ýanynda aýlanmagy simde elektrik toguny döredýär, bu bolsa elektrik energiýasy öndürmek üçin ulanylyp bilner.Elektrik hereketlendirijisinde hereketlendirijiniň magnit meýdany bilen simiň rulonyndan akýan tokyň özara täsiri motoryň aýlanmagyna itergi berýän tork döredýär.
Bu aýratynlyga görä, Halbek ýaly iş wagtynda ýörite meýdançada magnit meýdanynyň güýjüni ýokarlandyrmak üçin bölmek üçin ýörite magnit polýusyny düzüp bileris.
Iş wagty: Mart-24-2023